پرسش:

شيخ صدوق در من لايحضره الفقيه از رسول خدا – صلي الله عليه و آله و سلم نقل مي كند كه هر آنچه در بني اسرائيل رخ داده در امت من نيز رخ خواهد داد؛ سوال اين است : آيا مائده آسماني ، گوساله پرستي و ... در امت اسلام اتفاق افتاده است؟

پاسخ:

اينگونه روايات كه بيانگر اهميت عبرت گيري از رخدادهاي گذشته است ، نمي گويد مثلا اگر در بني اسرائيل گوساله پرستي اتفاق افتاد مسلمانان نيز گوساله پرست خواهند شد و بلكه در دنباله روايات ، مصداق ها را بيان مي كند و هشدار مي دهد كه همانند بني اسرائيل كارشكني نكنيد و بايد برداشت از روايات را با نگرش بر همه روايات بدست آورد نه از يك قسمت تفكيك شده آن.

البته رواياتي كه در من لايحضره الفقيه شيخ صدوق آمده سند ندارند ولي در ديگر روايات شبيه اين روايت ها وجود دارد و به مصداق ها اشاره مي كند و مي گويد همانگونه كه در بني اسرائيل بود ، در اين امت هم اتفاق افتاد كه به چند نمونه اشاره مي كنيم:

1- تنها گذاشتن وصی پیامبر –صلی الله علیه و اله و سلم-

در بني اسرائيل به خصوص بعد از درگذشت حضرت موسي -عليه السلام- از وصي او پيروي نكردند و او را تنها گذاشتند و نيز وقتي حضرت موسي –عليه السلام- به عبادت چهل روزه اش رفت ، مردم از هارون تبعيت نكرده و دچار انحراف سامري شدند و در امت اسلامي نيز مردم از وصي بلا فصل يعني امير مومنان علي -عليه السلام-  پيروي نكردند و جامعه اسلامي دچار انحراف از مسير اصلي شد و اين همان معناي نعل به نعل بودن و شبيه هم بودن اتفاق هاي بني اسرائيل و مسلمانان است؛

اميرمؤمنان علی -عليه السلام- در تفسیر آیه: «لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ‏ طَبَقٍ‏»[1] فرمود: «أي لتسلكن سبيل من كان قبلكم من الأمم في الغدر بالأوصياء بعد الأنبياء»[2] ؛ «يعني همانگونه كه امت هاي قبلي به اوصيا بي وفايي كرده اند، مسلمانان نيز با اوصياي بعد از پيامبر خدا –صلي الله عليه و آله و سلم- مكر و حيله مي كنند».

امام باقر -علیه السلام- نيز در تفسیر آیه: «لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ‏»[3]  فرمود: «يَا زُرَارَةُ أَوَ لَمْ تَرْكَبْ هَذِهِ الْأُمَّةُ- بَعْدَ نَبِيِّهَا طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ- فِي أَمْرِ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ وَ فُلَان»‏[4] ؛ «اى زراره، آيا اين امت بر ننشستند و مرتكب نگرديدند بعد از پيغمبر خود، طبقى را بعد از طبقى در امر فلان و فلان و فلان».

بنابراين مراد از نعل به نعل بودن يعني امت اسلامي نيز اوصياي الهي را تنها خواهند گذاشت ، به قتل خواهند رسانيد ، با آنها خواهند جنگيد و اينگونه رفتارها از گوساله پرستي هم بدتر است وامت اسلامي نيز با قبول كردن خلافت امثال معاويه ، يزدي و ... در واقع همان كاري را كردند كه بني اسرائيل كرد و آن اينكه خدا را آنگونه كه دين گفته بود عبادت نكردند و همانگونه كه سامري گوساله را خدا معرفي كرد ، يزيد نيز بعد از واقعه عاشورا به صراحت اعلام كرد نه وحيي وجود داردو نه پيامبري آمده است.

2- غیبت امام دوازدهم

يكي از اتفاق هايي كه در بني اسرائيل رخ داد ، غيبت پيامبران الهي است و در امت اسلامي نيز حجت حق حضرت بقيه الله الاعظم جانشين دوازدهم رسول خدا –صلي الله عليه و آله و سلم- غايب شد و در اين ميان برخي دچار ترديد و انحراف شدند همانگونه كه بني اسرائيل شدند.

رسول خدا –صلی الله علیه و آله و سلم- به ابا عماره كه يهودي تازه مسلمان بود ، فرمود : «اي ابا عماره آيا اسباط را مي شناسي ؟ گفت بلي دوازده نفر بودند . حضرت فرمود يكي از آنها لاوي بن ارحيا بود كه چند سالي از بني اسرائيل غايب شد و سپس ظهور كرد و با فريطيا جنگيد و او را به قتل رساند و انحراف هايي را كه در دين رخ داده بود، اصلاح كرد و سپس فرمود : آنچه در امت قبل رخ داده بود نعل به نعل در امت نيز رخ خواهد داد و دوازدهمين جانشين من غيبت خواهد كرد و زماني ظهور خواهد كرد كه از اسلام جز نام و از قرآن جز نوشتارش باقي نمانده يعني مردم به انحراف كشيده مي شوند)‌ و خداوند اذن ظهور مي دهد و حضرت دين را دو باره زنده مي كند».[5]

امام صادق عليه السلام نيز فرمود : «براي قائم ما غيبتي طولاني خواهد شد؛ سدير گفت : يابن رسول الله كي چنين اتفاق خواهد افتاد؟ حضرت فرمود خداوند متعال ابا دارد كه از سنت هاي قبلي در اسلام نباشد و يكي از آن سنت ها غيبت پيامبران بود و اين است قول خداوند تبارك وتعالى‏ :‌«لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ‏ طَبَقٍ»يعني سنتي كه قبل از شما بود».[6]

باز امام صادق عليه السلام مي فرمايند : «إِنَّ سُنَنَ الْأَنْبِيَاءِ بِمَا وَقَعَ بِهِمْ مِنَ الْغَيْبَاتِ حَادِثَةٌ فِي الْقَائِمِ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ حَذْوَ النَّعْلِ‏ بِالنَّعْلِ‏ وَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ»[7] ؛ «از سنت هاي الهي در انبياي گذشته غيبت آنها بود و اين در قائم ما نيز اتفاق خواهد افتاد تا نعل به نعل سنت ها جريان داشته باشد».

3- رجعت

يكي از اتفاق هايي كه در امت هاي قبلي بود، رجعت است كه قرآن كريم رجعت عزير را در آيه 259 سوره بقره نقل مي كند؛ اين امر در امت اسلامي نيز رخ خواهد داد و لذا امام رضا عليه السلام در پاسخ مامون كه پرسيد در باره رجعت چه مي گويي ؟ فرمودند : «إِنَّهَا لَحَقٌّ قَدْ كَانَتْ فِي الْأُمَمِ السَّالِفَةِ وَ نَطَقَ بِهِ الْقُرْآنُ وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَكُونُ فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ كُلُّ مَا كَانَ فِي الْأُمَمِ السَّالِفَةِ حَذْوَ النَّعْلِ‏ بِالنَّعْلِ‏ وَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ»[8] ؛ «رجعت حق است و در امت هاي پيشين بود و قرآن از آن سخن گفته و رسول خدا –صلي الله عليه و آله و سلم نيز فرموده آنچه در امت هاي قبلي بود در اين امت نيز خواهد شد مطابق نعل به نعل».

4-  آثار اطاعت و مخالفت از وصی پیامبر

نزول مائده و نعمت هاي الهي از آثار پيروي جامعه از اوصياي الهي است و لذا امام صادق عليه السلام فرمود : «بعد از رسول خدا –صلي الله عليه و آله و سلم- سلمان خطبه اي خواند و مردم را به حمايت از امير مومنان علي –ليه السلام – فراخواند و فضايلي از حضرت بيات نمود و آثار اين پيروي را گوشزد كردند كه اگر از حضرت پيروي كنيد به نعمت هاي الهي مي رسيد و از بلايا دور مي مانيد تا اينكه گفتند اگر پيرو علي باشيد از آسمان براي تان غذا خواهد آمد و اگر ماهيان را بخوانيد از دريا بيرون مي آيند و اگر از حضرت اطاعات نكنيد دچار گرفتاري خواهيد شدو ... ».[9]

در روايات به موارد ديگري نيز اشاره شده است كه به همين مقدار بسنده مي كنيم و نتيجه اينكه اتفاق هاي امت اسلامي شبيه و همانند امت هاي قبلي است كه آثار پيروي و تخلف از اهل بيت عصمت و طهارت –عليهم السلام- همانند امت هاي قبلي خواهد بود و البته برخي از روايات در كتاب هاي سند ندارند و لذا بايد فقط به رواياتي استناد كرد كه از نظر سندي نيز معتبر باشند و كل روايات را كنار هم گذاشت و برداشت نمود.

[1] .انشقاق/ 18 .

[2] بحرانى، هاشم ؛ البرهان في تفسير القرآن ، قم، چاپ اول، 1374 ه.ش ، ج‏5 ، ص620.

[3] .انشقاق/ 18 .

[4] . رک : كلينى، محمد ؛ الكافي ، تهران، الاسلامیه ، چاپ چهارم، 1407 ق ، ج‏1 ، ص415 ، حدیث 17. ورک: قمى، على بن ابراهيم ؛  تفسير القمي ، قم، چاپ سوم، 1404 ه. ق ، ج‏2 ، ص413.

[5] . خزاز رازى، على بن محمد ؛ كفاية الأثر في النصّ على الأئمة الإثني عشر ،  قم، 1401 ه . ق ، ص11.

[6] .حر عاملى، محمد ؛ إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات ،  بيروت، چاپ اول، 1425 ق ، ج‏5 ، ص103.

[7] ابن بابويه، محمد ؛  كمال الدين و تمام النعمة ،  تهران، چاپ دوم، 1395 ه . ق ، ج‏2 ، ص345 ، حدیث 31. .

[8] . ابن بابويه، محمد ؛  عيون أخبار الرضا عليه السلام ، تهران، چاپ اول، 1378ه . ق، ج‏2  ، باب 46 ،ص200 ، حدیث1.

[9] طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسي) - مشهد، چاپ: اول، 1403 ه . ق ، ج‏1، ص 112.