فقط حیدر امیر المومنین است

پرسش:

آيا به غير حضرت علي بن ابي طالب مي توان" امير المومنين" گفت؟

پاسخ:

اين لقب اختصاص به علي بن ابي طالب دارد و به غير از او در هيچ فردي مصداق ندارد.

وقتي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ امير مومنان ـ عليه السلام ـ را به خلافت و به جانشيني خود برگزيد به مردم دستور داد كه با لفظ امير المومنين بر علي بن ابي طالب سلام كنند كه ابوبكر، عمر، طلحه، زبير، و ديگران آمدند و ضمن بيعت با حضرت علي ـ عليه السلام ـ به او سلام دادند كه السلام عليك يا امير المومنين(1) و اينجا بود كه عمربن خطاب آمد و گفت: مبارك باد بر تو اي پسر ابي طالب كه مولاي من و مولاي همه مردان و زنان مومن گشتي.(2)

با نگاهي به روايات بدست مي آيد كه لقب «امير المومنين» مختص حضرت علي بن ابي طالب است و بر هيچ كس ديگر جايز نيست كه امير المؤمنين گفته شود، حتي به امامان معصوم ديگر نيز و حتي پس از ظهور امام زمان و تشكيل حكومت اسلامي باز نبايد به امام عصر «امير المؤمنين» گفته شود، در اين نوشتار به نمونه هايي از اين روايات اشاره مي شود:

1ـ از امام صادق ـ عليه السلام ـ سوال شد كه وقتي امام قائم قيام كند، مردم با لفظ امير المؤمنين به او سلام خواهند كرد؟

حضرت فرمود: نه امير المؤمنين اسمي است كه خداوند علي بن ابي طالب را به آن ناميده است و هيچ كس قبل و بعد از او به اين نام خوانده نمي شود مگر كافر.

راوي پرسيد پس چگونه به امام زمان ـ عليه السلام ـ سلام مي كنند؟ فرمود: مي گويند: السلام عليك يا بقيه الله...(3)

با توجه به اين كه اين لقب از سوي خداوند متعال است، پس ناميدن ديگران سرپيچي از دستور الهي بود و باعث كفر مي شود.

2ـ رسول خدا ـ صلي الله عليه و اله و سلم ـ مي فرمايد: وقتي به معراج رفتم، خداوند متعال به من فرمود: اي محمد! علي را امير المؤمنين بخوان كه كسي را قبل از او به اين لقب نناميده ام و بعد از او نيز كسي را با اين نام نخواهم خواند.(4)

3ـ امام باقر ـ عليه السلام ـ نيز فرمود: «امير المؤمنين، اسمي است كه قبل از علي بن ابي طالب به كسي گفته نشده بود و بعد از او به هيچ كس حلال نيست».(5)

4ـ امام باقر ـ عليه السلام ـ در روايتي ديگر مي فرمايد: بعد از علي بن ابي طالب كسي را امير المؤمنين نمي خوانند مگر اين كه دروغگو باشد.(6)

از كلام اين دو مطلب استفاده مي شود: اولاً كسي كه به امير المؤمنين خوانده مي شود. چون واقعاً امير المؤمنين نيست پس دروغگوست و ثانياً ، كسي كه به غير از علي بن ابي طالب، امير المؤمنين بگويد او نيز در اين گفتار دروغگوست، چون فقط علي ـ عليه السلام ـ امير المؤمنين مي باشد.

5ـ امير مؤمنان علي ـ عليه السلام ـ در يكي از احتجاجاتش فرمودند: بدرستي كه رسول خدا ـ صلي الله عليه و اله و سلم ـ دستور داده بود كه مردم مرا در حيات او و پس از وفاتش امير المؤمنين بخوانند و غير از اين چنين دستوري نرسيده است.(7)

6ـ ابن شهر آشوب نقل مي كند كه شخصي به امام صادق ـ عليه السلام ـ گفت: يا امير المؤمنين!

حضرت فرمود: ساكت باش هيچ كس به اين اسم راضي نمي شود مگر اين كه به بلائي كه ابي جهل مبتلا شد، دچار گردد.(8) با توجه به اين كه ابي جهل در حال كفر در جنگ بدر كشته شد، ممكن است نظر امام اين باشد كسي كه خود را به ناحق امير مومنان بداند و به ناحق بر مردم حكومت كنند همانند ابي جهل است كه در مقابل پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ قرار گرفت.

بنابراين «امير المومنين» بر غير علي بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ جايز نمي باشد، البته دو روايت ديگر نيز وجود دارد كه با احاديث قبل تنافي دارد لكن ، يكي از آن ها در تفسير عياشي آمده كه محمد بن اسماعيل رازي از مردي روايت كرده و چون مشخص نيست اين مرد چه كسي مي باشد، لذا اين روايت اعتباري نخواهد داشت و در اين جا آورده نشد و روايت دوم نيز شبيه به مضمون روايت عياشي است كه در اين روايت نيز محمد بن اسماعيل از بعضي اصحاب نقل كرده كه باز اين بعضي اصحاب مشخص نيست. و ديگر اين كه در اين روايت احمد بن محمد سياري آمده كه مرحوم خوئي مي نويسد وي در فضايل اهل بيت غلو (زياده روي) مي كرد.(9)

(البته غلو به كسي گفته مي شود كه مقام اهل بيت را به الوهيت برساند) و از نجاشي نقل شده كه احمد بن محمد ضعيف الحديث و فاسد المذهب بود.(10) در مشايخ الثقات نيز آمده كه وي ضعيف بود.(11)

با نگاهي به مضمون اين دو روايت و اين كه در هر دو محمد بن اسماعيل آمده مشخص مي شود كه چنين روايتي قابل استناد نمي باشد و مضمونش نيز نمي تواند درست باشد.

بنابراين اطلاق لقب امير المؤمنين ، به ساير افراد نظير خلفا كه دركتب تاريخي و روايي ، فراوان ديده مي شود ، ناشي از جهل به دستور پيامبر خدا (ص) و يا عناد و سرپيچي از دستورات ايشان و اهل بيت (ع) مي باشد ، هم چنين گاه ديده مي شود كه امامان و يا صحابه بزرگوار ايشان ، به خلفاي حكومت اموي يا عباسيان ، اطلاق امير المؤمنين كرده اند ، كه همه اين موارد ناشي از تقيه و حفظ جان بوده است چراكه خلفا ، اصرار داشتند اطرافيان ، ايشان را با همين لقب ، خطاب قرار دهند و در غير اين صورت ، اقدام به مجازات آنها مي كردند.

پاورقی:

1. ر.ک: کلینی، محمد، کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، سوم، 1388 هـ.ق، ج 1، ص 292، و ر.ک: شیخ طوسی، محمد، الرسائل العشر، قم، جامعه مدرسین، 1404 هـ.ق، ص 97 و ر.ک: شریف مرتضی، رسائل المرتضی، بی جا، دار القرآن، 1405 هـ.ق، ج 1، ص 339.

2. اسکافی، محمد، المعیار و الموازنه، بی جا، بی نا، بی تا، ص 212.

3. کلینی، محمد، کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 هـ.ش، ج 1، ص 411.

4. نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، موسسه ال البیت، 1408 هـ.ق، ج 10، ص 399، ح 1.

5. همان، ح 2.

6. همان، ح 7.

7. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفا، 1404 هـ.ق، ج31، ص 445، باب 27.

8. ابن شهر آشوب، مناقب.، ج 3، ص 55.

9. خوئی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، بی جا، بی نا، پنجم، 1413 هـ.ق، ج 3، ص 14.

10. نجاشی، احمد، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، 1407 هـ.ق، ص 80.

11. عرفانیان، غلام رضا، مشایخ الثقات، بی جا، موسسه النشر الاسلامی، اول، 1417 هـ.ق، ص 55.