چرا امام حسین در ایام حج مکه را ترک کرد

پرسش:

با توجه به اينكه زماني كه وارد مراسم حج تمتع مي شويم به هيج وجه حق خروج از مناسك حج را نداريم پس چرا حضرت امام حسين(ع) مراسم حج خود را نيمه كاره رها كرد؟

پاسخ:

وقتي در مدينه از امام براي يزيد بيعت خواستند، آن حضرت تعلل نمود. مروان بارها اصرار كرد حضرت با يزيد بيعت كند و به والي مدينه گفت از حسين ـ عليه السّلام ـ بيعت بگير، اگر از او غفلت كني ديگر به او دست نخواهي يافت. امام در پاسخ گستاخي مروان به صراحت اظهار كرد من با مردي چون يزيد هرگز بيعت نمي كنم.⁽¹⁾

از جمله افرادي كه تشنة قدرت بود و براي رسيدن به حكومت به انواع حيله ها دست مي زد، مروان بود. . از اين جهت به حاكم مدينه دستوري داد كه حسين-عليه السلام- را گردن بزن، مروان همين انديشه را به شام انتقال داد و خطر حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ را براي حكومت، بزرگ جلوه داد و يزيد را به قتل و ترور حسين ـ عليه السّلام ـ شديداً تحريك مي نمود تا بدينوسيله هيچ مانعي براي به حكومت رسيدن خودش و فرزندانش درآينده وجود نداشته باشد، چون در هر صورت او مي دانست پس از يزيد جز او فردي از بني اميه نمي تواند ادعاي خلافت داشته باشد و حمايت بني اميه را به خود جلب نمايد، او براي رسيدن به اين آرزوي دورو دراز ـ كه سرانجام به آن نايل شد ـ طرح نقشة ترور امام حسين ـ عليه السّلام ـ را در مكه به يزيد ارائه نمود لذا به نظر مي رسد پشت سناريوي قتل عثمان و ديگر جريانات تا حوادث سال 61 و پس از آن دست نامرئي مروان ديده مي شود تا تمام حوادث را به سود خود هدايت كند.

امام حسين ـ عليه السّلام ـ نيز با شناختي كه از بني اميه داشت، مي دانست كه مروان به دنبال توطئه چيني به سود خود مي باشد لذا در كاخ والي مدينه جواب دندان شكني به او داد و او راساكت نمود و پيش از آنكه نقشة‌ مروان در مدينه عملي شود به سوي مكه مهاجرت نمود و مدتي درمكه اقامت داشت. ماموران يزيد در تعقيب امام به مكه رفتند و بهترين فرصت براي از ميان برداشتن امام را در اجتماع حجاج مي دانستند كه پس از قتل امام آنرا به ديگران نسبت دهند و به اين جريان خاتمه دهند، فردي كه مامور اجراي اين طرح شده بود عمر بن سعيد بن العاص بود.⁽²⁾

امام ـ عليه السّلام ـ از تمامي اين نقشه ها آگاهي داشت لذا قبل از اينكه اينها به اجراي طرح ترور در كعبه موفق شوند ازابتدا ،نيت عمره نموده وطواف و سعي بين صفا و مروه را بجا آوردو روز هشتم ذي الحجه ،روز ترويه، پس از ايراد خطبه اي در اجتماع برخي از ياران از مكه خارج شده و راهي كوفه گرديد.
شيخ مفيد و برخي ديگراز علماي بزرگ به نقشة‌ ترور امام يا دستگيري آن حضرت توسط ماموران يزيد تصريح كرده اند:

«و لما اراد الحسين ـ عليه السّلام ـ التوجه الي العراق طاف باالبيت و سعي بين الصفا و المروه و احل من احرامه و جعلها عمرةً لانه لم يتمكن من تمام الحج فخافه ان يقبض عليه بمكه فينفذالي يزيد بن معاويه فخرج عليه السلام...»
«وقتي امام حسين ـ عليه السّلام ـ خواست به سوي عراق روان شود ]حركت كند[ خانة خدا را طواف كرد و سعي بين صفا و مروه را انجام داد و از احرام خارج شد و حج عمره انجام دادچون آن حضرت نمي توانست حج تمتع انجام دهد وبيم آن داشت كه او را دستگير نمايند و به پيش يزيد ببرندبنابراين از مكه خارج شد...»؟

پس نمي شود گفت امام حسین علیه السلام حج خود را به عمره تبديل كرده بلكه ازاول نيتش همين بوده که حج نگذارد  و چون روز هشتم ازمكه خارج شد و از طرفي اولين حج امام نبود تا نتواند حج را ترك كند از اين رو امام قبل از روز نهم ازمكه حركت كرد ،و هيچ منع شرعي ندارد كه كسي قبل ازشروع اعمال حج ، عمره انجام دهد و از مكه خارج شود،

و آنچه معروف است كه امام حج خود را نيمه تمام رها كرده درست نيست،بلكه با توجه به اين كه امام از توطئه ي بني اميه و از مسائل سياسي روز به خوبي آگاه بود ،لذا عمره بجا آورد و به نحوي برنامه ريزي كرد كه حرمت خانه ي خدا شكسته نشود و هيچ تنشي درآن ايجاد نشود. و پايبندي به سيره ي نبوي اقتضا مي كرد در آن شرايط از مكه بيرون رفته به سوي كوفه حركت كند.

چنانكه فرزدق نيزكه در مسير راه با امام ديدار نمود، علت تعجيل امام را پرسيد؟ حضرت فرمود:

اگر عجله نمي كردم گرفتار مي شدم.⁽³⁾ هنگام خروج، والي مكه و فرستادة يزيد خواستند مانع از خروج امام شوند ولي امام اعتنا نكرد و به سرعت از مكه دور شده، شتابان به سوي عراق روانه گرديد.⁽⁴⁾

از طرفي امام از تمامي پيشامدها آگاهي داشت و محل شهادت را نيز مي دانست آن حضرت نمي خواست در شهر مكه و حرم امن الهي درگيري ايجاد شود و حرمت كعبه به بهانة درگيري با او شكسته شود. لذا كاملا مراقب بود كوچكترين تنش و درگيري ايجاد نشود. به همين علت وقتي فرزند زبير -كه در مكه بود و طمع حكومت در سر داشت و از حضور آن حضرت ناخرسند و از خروجش خوشحال شد- بعنوان تعارف به امام حسين ـ عليه السّلام ـ عرض كرد در مكه بمان ما با تو بيعت مي كنيم، حضرتش در جواب او فرمود:

«... يا ابن زبير لئن ادفن بشاطي الفرات احبُّ اليّ من ان اُدفن بفناء الكعبه... و لئن اقتل بالطف احب اليَّ من ان اقتل بالحرم... » اي پسر زبير اگر در كنار فرات دفن شوم براي من پسنديده تر از آن است كه در كنار حرم دفن شوم و اگر در صحراي طفّ (نام ديگر سرزمين كربلا) كشته شوم بهتر و محبوبتر است براي من از اينكه در كنار خانة‌ خدا كشته شوم.⁽⁵⁾

دربرخي منابع آمده است: «امام به ابن زبير فرمود دوست ندارم آن كبش(قوچ) (كنايه از فردي معروف كه ابن زبير بوده در اين گفتار) كشته شده در كعبه من باشم) »؟

از اين گفتگوها روشن مي شود كه امام از تمام وقايع آگاه بود.
بنابراين امام ـ عليه السّلام ـ به چند دليل نمي توانست در حج واجب شركت كند وحج عمرهانجام داد:

1. ترور شدن توسط فرستادگان يزيد

2. شكسته شدنحرمت خانة‌ خدا

3. هدر رفتن خون خود و يارانش كه اگر در غير كربلا ريخته مي شد در احياي اسلام موثر نبود.

4. علني نمودن مخالفت خود با يزيد و قيام بر عليه او و خط بطلان كشيدن بر رفتار بني اميه و امر به معروف و نهي از منكر

5. رسيدن پيام آنحضرت به تمام جهان پس از اسارت اهل بيت –عليهم السلام-.

پاورقی: