مستند نبودن روایات سراج القلوب ابی نصر

پاسخ اجمالی:

روایات این کتاب مرسل و بدون سلسله سند هستند و از این منظر قابل استناد نمی‌باشند؛ مگر آنکه تک تک روایات این کتاب در دیگر کتاب‌های معتبر جستجو شود و هر کدام سند داشت، پذیرفته شود.

پاسخ تفصیلی:

با توجه به اینکه این کتاب در دسترس نبود، این کتاب با مشخصات ذیل دانلود شد و توضیحات بر محور این چاپ می‌باشد:

هذا کتاب مستطاب سراج القلوب من مصنفات الفاضل ابی نصر محمد بن القطان الغزنوی (در بیان غرائب پیشینیان و قصه های گذشتگان و اخبار پیغمبران و مشکلاتی که از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم سوال نمودند) - انتشارت کتابچی، تهران، خیابان پامنار، کوچه حاجیها، تلفن 395205

كتاب حاضر شامل چهل وچهار باب است و در آفرینش جهان، كیفیت زمین، آسمان، بهشت، دوزخ، شگفتی‌های خلقت، داستان پیامبران وفوائدی دیگر كه به گفته مولف بیشتر آنها پرسش‌هایی است که از پیامبر اكرم سوال نموده و حضرت جواب فرموده اند.[1]

این کتاب 148 صفحه است و با توجه به مقدمه کتاب به نظر می‌رسد آخرین باب در صفحه 82 تمام می‌شود و بقیه مطالب از این نویسنده نیست زیرا از صفحه 82 به بعد پرسش و پاسخ رسول الله نیست و بلکه مطالب پراکنده‌ای است که به عنوان روایات و داستانها آمده است.

از متن کتاب به دست می‌آید که تمام روایات این کتاب مرسل و بدون سلسله سند هستند و از این منظر قابل استناد نمی‌باشند؛ مگر آنکه تک تک روایات این کتاب در دیگر کتاب‌های معتبر جستجو شود و هر کدام سند داشت، پذیرفته شود و این کار از عهده مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات خارج است.

هر چند برخی وی را از علمای قرن 6 دانسته‌اند اما به نظر می‌رسد دلیل متقنی در این باره وجود ندارد چنانچه «نامير كاراخليلوويچ» یکی از افرادی که پایان نامه‌ای در رابطه با کتاب «سراج القلوب» دارد، در مقدمه این پایان نامه می‌نویسد:

هويت مؤلف اين كتاب در پرده ابهام است. در هيچ كدام از كتاب‌هاي تاريخ، رجال يا آثار ادبي، كوچك‌ترين اشاره اي به تاريخ تولد، زادگاه، فعاليت‌ها، تأليف، تاريخ و جاي وفات مؤلف نيامده است. اندك مطالبي كه در باره مؤلف در منابع معاصر نظيركتاب‌هاي تاريخ ادبيات فارسي و فهرست‌هاي نسخه اي خطي آمده است، برداشت‌هاي كلي و مختصري مي‌باشد كه پس از خواندن كتاب به دست آمده و هيچ گونه شاهد و سند معتبر تاريخي براي تأييد آن مطالب آورده نشده است.

وی در باره نام مولف نیز می‌نویسد: مانند همه مسائل مربوط به مؤلف اين كتاب، نام درست وي نيز ناشناس و ترديد آميز است. در نسخه هاي خطي مختلف اين اثر، نام مؤلف آن به صورت‌هاي گوناگون ثبت شده است از جمله:

• ابو منصور سعيد بن محمد القطان الغزنوي.
• نصربن سعيدبن القاسم.
• ابو نصر سعيدبن محمدبن ابوالقاسم القطان الغزنوي.
• ابونصر سعيدبن محمد ابوالقاسم.
•  ابونصر سعيدبن القطان الغزنوي و ...

بديهي است كه با توجه به نبودن شواهد محكم در منابع معتبر قديم، نمي‌توان در باره نام مؤلف نیز اظهار نظر قطعي كرد. [2]